Papier papierowi nierówny

Ochrona dziedzictwa kulturowego dotyczy nas wszystkich, jednakże przede wszystkim osób, którym zostało ono powierzone.

Starzenie się zbiorów, w tym papieru, jest naturalnym procesem, jednak istnieją czynniki, które powodują szkody na nieznaną wcześniej skalę lub nawet stwarzają ryzyko zniszczenia całych zasobów.

Niszczące wpływy częściowo są konsekwencją rozwoju technicznego oraz społecznego. Uszkodzenia w większości przypadków występują bardzo powoli i na początku nie są zauważalne. Jednym z przykładów są gazety, które w licznych archiwach i bibliotekach rozpadają się z roku na rok i bardzo często bezpowrotnie giną.

Proces starzenia oraz destrukcji papieru

Niektórzy badacze zajmujący się tematem trwałości papieru uważają, iż analizą powinno się objąć przede wszystkim skład chemiczny papieru, czynniki środowiska, a także reakcje mogące zachodzić w procesie starzenia się papieru w sposób naturalny. Rozpatrując rolę składu chemicznego papieru należy wziąć pod uwagę zmiany w poziomie aldehydów, grup karboksylowych, ketonów, ilość ligniny oraz celulozy, długość i rodzaj włókien celulozowych wraz ze stopniem ich polimeryzacji, kwasy wprowadzane do papieru podczas procesu produkcji, krystaliczność celulozy oraz środki pomocnicze, które zostały włączone do papieru w czasie gdy był wytwarzany[1].

Najistotniejszymi czynnikami środowiska wywierającymi bezpośredni wpływ na proces starzenia się papieru są: ozon, tlen, smog, wilgoć, ciepło oraz światło

Co ma zatem wiodący wpływ na to, że jeden rodzaj papieru starzeje się szybciej niż inny? Badania pokazują, iż papiery zawierające znacząca część ligniny starzeją się zdecydowanie szybciej od tych, które mają jej znikome ilości. Substancje o kwaśnym charakterze dodawane podczas produkcji do masy papierowej zrywają łańcuchy celulozy, co stanowi główną przyczynę pogarszania się właściwości papieru.

Czy istnieją metody odkwaszania papieru?

Usuwanie z papieru szkodliwych kwasów odbywać się może dwoma sposobami: odkwaszania oraz ekstrahowania

Odkwaszanie polega na zobojętnieniu odpowiednimi zasadami kwaśnych substancji, które szkodliwie działają na papier oraz zatrzymują się wewnątrz papieru. Metoda ta niestety nie zabezpiecza papieru przed ponownym tworzeniem się i dyfuzją kwasów

Ekstrahowanie ma za zadanie uwolnienie papieru od szkodliwych kwasów podczas kąpieli papieru w ciepłej wodzie z dodatkiem octanu magnezowego lub boraksu. Podczas takiego procesu w wodzie dochodzi do rozpuszczania się kwasów oraz innych ubocznych produktów (np. klejów). Po zakończeniu zabiegu należy wzmocnić kartę papieru za pomocą przyklejenia jej metylocelulozy[2].

Powyższe metody uważane są za dość kosztowne oraz czasochłonne. CZY ISTNIEJE ZATEM INNA METODA NA TO, BY PAPIER NIE ULEGAŁ SZYBKIEJ DEGRADACJI?

Dbając o nasze wspólne dziedzictwo kulturowe możemy ograniczyć dopływ kwaśnego papieru jako nośnika informacji i zastąpić go papierem trwałym

[1] P. Wojciechowski, Opieka nad zabytkami piśmiennictwa i archiwaliami u progu XXI wieku, [w:] Archiwa wobec wyzwań XXI wieku, t. 1, s. 280.

[2] J. Wieprzkowski, Rozwarstwianie papieru jako metoda konserwatorska, „Archiwa, biblioteki i muzea ko-ścielne” t. 59, 1990, s. 197-245